BLOG
System kaucyjny w Polsce
1 stycznia 2025 roku ma zacząć obowiązywać system kaucyjny w Polsce. W oczekiwaniu na jego wprowadzenie pojawiło się wiele zastrzeżeń i wątpliwości. Część z nich ma być rozwiązana na skutek zmian, których propozycje zostały uwzględnione w opublikowanym na stronach Rządowego Centrum Legislacji w dniu 30 kwietnia 2024 roku projekcie zmiany ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (dalej „nowelizacja z 2024 r.”)[1].
Zgodnie z art. 8 pkt 13a ustawy z dnia 13 czerwca 2013 roku o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi[2] (dalej „ustawa o opakowaniach”) system kaucyjny obejmuje opakowania na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku, o których mowa w załączniku nr 1a do ustawy. Po myśli dodanego art. 8b ustawy o opakowaniach „Opakowaniami na napoje są opakowania na płyn przeznaczony do bezpośredniego wypicia, bez konieczności poddania go obróbce, w szczególności na wodę, sok, nektar, mleko, jogurt i inny pitny produkt mleczny, napój alkoholowy, z wyłączeniem płynów będących produktami leczniczymi w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 2301 oraz z 2023 r. poz. 605 i 650), wyrobami medycznymi w rozumieniu ustawy z dnia 7 kwietnia 2022 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. poz. 974) oraz żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego w rozumieniu art. 2 lit. g rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała oraz uchylającego dyrektywę Rady 92/52/EWG, dyrektywy Komisji 96/8/WE, 1999/21/WE, 2006/125/WE i 2006/141/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/39/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 41/2009 i (WE) nr 953/2009 (Dz. Urz. UE L 181 z 29.06.2013, str. 35, z późn. zm.)”.
„Wskazówki” do prawidłowego zrozumienia definicji „opakowań na napoje”, która nawiązuje do postanowień dyrektywy SUP są zawarte w wytycznych Komisji z dnia 31 maja 2021 r. dotyczących produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (dalej: „Wytyczne”).
Należy stwierdzić, że w praktyce będzie powstawało wiele wątpliwości, co wiąże się z nadmierną kazuistyką wprowadzanych regulacji. Tytułem przykładu wystarczy przywołać zawarte w punkcie 4.5.1. Wytycznych „Główne elementy odróżniające pojemniki na żywność od pojemników na napoje”:
„Podstawowym elementem odróżniania pojemników na żywność od pojemników, butelek i kubków na napoje jest ustalenie, czy pojemnik zawiera produkt w postaci żywności, czy napoju. Aby rozróżnić między żywnością (nazywaną również produktem spożywczym) a napojem, należy zastosować następujące kryteria:
— sposób spożywania znajdującego się w pojemniku produktu i jego konsystencja odgrywają zasadniczą rolę w rozróżnieniu między pojemnikami na żywność a pojemnikami, butelkami i kubkami na napoje. W odniesieniu do żywności w motywie 12 dyrektywy przedstawiono niewyczerpującą listę przykładów produktów spożywczych, mianowicie wrapy, sałatki, owoce, warzywa i desery. Produkt będący napojem sprzedaje się i konsumuje w formie płynnej, i można go spożywać, pijąc. Przykłady pojemników na napoje wymienione w motywie 12 obejmują opakowania na piwo, wino, wodę, napoje orzeźwiające, soki i nektary, napoje w proszku i mleko,
— jednostka, w jakiej podaje się ilość żywności lub napoju. Co do zasady ilość napoju jest podawana w jednostkach pojemności (np. mililitrach) a żywności zasadniczo w jednostkach masy (np. gramach). Niekiedy ilość produktów spożywczych lub napojów nie jest jednak zawsze wskazana na pojemniku, szczególnie w przypadku pojemników napełnianych w punktach sprzedaży
— projekt pojemnika może być dostosowany do konkretnej zawartości. Na przykład kształt pojemnika i fakt, czy do spożycia umieszczonego w nim produktu spożywczego konieczne są sztućce, wskazują, czy produkt jest przeznaczony do spożycia poprzez wypicie czy zjedzenie.
Ponieważ w motywie 12 wyraźnie odniesiono się do butelek na mleko jako pojemnika na napoje, do celów dyrektywy należy uznać również mleko za napój. Jest to zgodne z ogólnymi kryteriami dotyczącymi spożywania poprzez wypicie, jego gęstością i lepkością (płyn) oraz rodzajem pojemnika, który w przypadku mleka jest podobny do pojemników na inne napoje.
Niektóre produkty spożywcze, takie jak zupy, jogurty (o ile nie są pitne) i musy owocowe nie powinny być do celów dyrektywy klasyfikowane jako napoje, gdyż zazwyczaj nie spożywa się ich poprzez wypicie i spożywa się je zazwyczaj przy pomocy sztućców, co odróżnia je od produktów będących napojami.
Niektórych produktów w formie płynnej, nawet jeżeli nadają się do picia (np. ocet, polewy w płynie, sos sojowy, soki cytrynowe, oleje jadalne, produkty wymagające przed spożyciem rozcieńczenia, takie jak likiery, soki, syropy czy koncentraty), nie spożywa się bezpośrednio z pojemnika lub wymagają one dalszego rozcieńczenia, zanim będą nadawać się do spożycia. Z tego powodu nie kwalifikują się one jako napoje na podstawie dyrektywy, gdyż nie konsumuje się ich ani nie spożywa, pijąc”.
Zgodnie z art. 40m ust. 1 ustawy o opakowaniach maksymalna stawka kaucji wynosi 2 zł. Określenie szczegółowych stawek zostało pozostawione ministrowi do spraw klimatu. Według projektu rozporządzenia na dzień 15 marca 2024 roku wysokość kaucji, określona w złotych, za jedną sztukę opakowania ma wynosić dla:
1) butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych − 0,50 zł;
2) puszek metalowych o pojemności do jednego litra − 0,50 zł;
3) butelek szklanych wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra − 1,00 zł.
Istotne zmiany niesie za sobą nowelizacja z 2024 roku. Przewiduje ona, że:
– opakowania na mleko i napoje mleczne będą objęte systemem od dnia 1 stycznia 2026 roku,
– kaucja będzie podążała za produktem, czyli będzie pobierana na każdym etapie obrotu towarem od producenta do użytkownika końcowego.
radca prawny, dr Bartosz Draniewicz
[1] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12384703.
[2] Tj. Dz.U. z 2023 r., poz. 1658.