Utrata statusu odpadu

Kiedy odpad przestaje nim być ?

Od 1 stycznia 2022 roku zaczęły obowiązywać nowe zasady dotyczące utraty statusu odpadów a to na skutek zmian wchodzących w życie na skutek ustawy z dnia 17 listopada 2021 roku o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2021, poz. 2151 – dalej nowelizacja). Regulacja ta dotyczy sytuacji, w których substancja lub przedmiot, który jest już odpadem może przestaje nim być, a więc stanie się produktem. Nowelizacja doprecyzowuje, że aby tak się stało muszą być spełnione warunki ogólne ale i  warunki szczegółowe, które są określone w przepisach prawa Unii Europejskiej albo w rozporządzeniu wydawanym przez Ministra do spraw klimatu, a jeżeli nie zostały określone w tych przepisach – w zezwoleniu na przetwarzanie odpadów. Takie warunki są określone dla złomu, stłuczki szklanej, złomu miedzi na poziomie europejskim, a w polskim dla destruktu asfaltowego. Jeżeli chodzi o ten ostatni rodzaju odpadu to zdaniem Ministerstwa Klimatu i Środowiska przyjęcie rozporządzenia przyczyni się do oszczędności w wysokości około 400 mln złotych rocznie po stronie polskich przedsiębiorców.  

Warunki utraty statusu odpadu

Zagadnienie utraty statusu odpadów jest uregulowane w Dziale 1, Rozdziale 5 zatytułowanym „Utrata statusu odpadów”, w artykułach 14 i 15 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. z 2022 r. poz. 699). Zgodnie z art. 14 ust. 1 pkt 1 i 2  w nowym brzmieniu:  „Określone rodzaje odpadów przestają być odpadami, jeżeli na skutek poddania ich recyklingowi lub innemu odzyskowi spełniają:

1) łącznie następujące warunki:

a) przedmiot lub substancja mają zostać wykorzystane do konkretnych celów,

b) istnieje rynek takich przedmiotów lub substancji lub popyt na nie,

c)  przedmiot lub substancja spełniają wymagania techniczne dla zastosowania do konkretnych celów oraz wymagania określone w przepisach, w szczególności dotyczących chemikaliów i produktów mających zastosowanie do danego przedmiotu lub danej substancji, i w normach mających zastosowanie do danego produktu,

d) zastosowanie przedmiotu lub substancji nie prowadzi do negatywnych skutków dla życia, zdrowia ludzi lub środowiska;

2) szczegółowe warunki utraty statusu odpadów, które są określone w przepisach prawa Unii Europejskiej albo w przepisach wydanych na podstawie ust. 1a, a jeżeli nie zostały określone w tych przepisach – w zezwoleniu na przetwarzanie odpadów”.

W uzasadnieniu do nowelizacji wyjaśniono, że zaproponowane w projekcie zmiany odzwierciedlają w pełni założenie, że w przepisach warunki są określone ogólnie, w taki sposób, że odnoszą się do każdego rodzaju spraw i odpadów. Szczegółowe warunki natomiast precyzują, w jaki sposób, w konkretnej sytuacji dane odpady mają spełniać te ogólnie określone w ustawie o odpadach warunki. Projektodawcy wyjaśnili również, że  nowe brzmienie art. 14 w ust. 1 pkt 2 ma wskazywać, że postępowanie w celu utraty statusu odpadów w ramach spełniania warunków może odbywać się na trzy sposoby – zgodnie z przepisami UE, przepisami wykonawczymi wydanymi na podstawie ustawy o odpadach oraz decyzją na przetwarzanie odpadów. Trzy potencjalne źródła stosowania szczegółowych warunków utraty statusu odpadów funkcjonują obecnie w systemie gospodarki odpadami oraz wynikają z dyrektywy ramowej w sprawie odpadów. Przepis art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy o odpadach w nowym brzmieniu wyraźnie wskazuje hierarchię określania szczegółowych warunków utraty statusu odpadów przez wskazanie, że w pierwszej kolejności stosuje się szczegółowe warunki określone w przepisach UE, a w drugiej kolejności (jeżeli nie zostały określone w poprzednim źródle) szczegółowe warunki określone w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 14 ust. 1a ustawy o odpadach. W przypadku gdy szczegółowe warunki nie zostały określone w dwóch poprzednich źródłach, można je określić w indywidualnej decyzji na przetwarzanie odpadów.  

Jeżeli chodzi o szczegółowe warunki utraty statusu odpadów, które są określone w przepisach prawa Unii Europejskiej to obecnie obowiązują następujące akty prawne:

1) rozporządzenie Rady (UE) nr 333/2011 z 31.03.2011 r. ustanawiające kryteria określające, kiedy pewne rodzaje złomu przestają być odpadami na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE (Dz.Urz. UE L 94);

2) rozporządzenie Komisji (UE) nr 1179/2012 z 10.12.2012 r. ustanawiające kryteria określające, kiedy stłuczka szklana przestaje być odpadem na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/98/WE (Dz.Urz. UE L 201);

3) rozporządzenie Komisji (UE) nr 715/2013 z 25.07.2013 r. ustanawiające kryteria określające, kiedy złom miedzi przestaje być odpadem na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE (Dz.Urz. UE L 201).

Na poziomie krajowym pozostaje w mocy jeden akt wykonawczy, to jest rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska   z dnia 23 grudnia 2021 r. w sprawie określenia szczegółowych warunków utraty statusu odpadów dla odpadów destruktu asfaltowego (Dz.U. poz. 2468). Rozporządzenie te określa szczegółowe warunki, po spełnieniu których destrukt asfaltowy, przestaje być traktowany jako odpad. Ma to na celu ułatwienie jego stosowania w budownictwie drogowym tak, aby nie było wątpliwości, co do jego jakości oraz prawidłowego i bezpiecznego wykorzystania. Według stanowiska Ministerstwa Klimatu i Środowiska (odnoszącego się do rozporządzenia z listopada 2021 roku, ale relewantnego również na gruncie obecnie obowiązującego aktu prawnego) podmioty gospodarujące destruktem asfaltowym po tym, jak przestanie on być odpadem, nie będą musiały spełniać wymagań wynikających z ustawy o odpadach, np. uzyskiwać odpowiednich decyzji administracyjnych na przetwarzanie odpadów, prowadzić ewidencji odpadów czy wystawiać kart przekazania odpadów. Warunki szczegółowe z rozporządzenia mają gwarantować, że destrukt asfaltowy otrzymany w wyniku procesu odzysku spełnia wymogi techniczne przemysłu budownictwa drogowego, jest zgodny z istniejącymi przepisami i normami, które mają zastosowanie do produktów, oraz nie prowadzi do ogólnych niekorzystnych oddziaływań na środowisko lub zdrowie ludzkie. Dzięki wprowadzeniu tych przepisów ma być możliwe ograniczenie eksploatacji złóż surowców naturalnych i zastąpienie naturalnych kruszyw. Przyniesie ono też wymierne korzyści dla środowiska i ograniczy magazynowanie destruktu asfaltowego na hałdach. Takie rozwiązanie wpisuje się również w założenia gospodarki o obiegu zamkniętym.

Zmiany w zezwoleniach odpadowych

W sytuacji, w której dla danej substancji lub przedmiotu nie określono szczegółowych warunków utraty statusu odpadu na poziomie europejskim lub w rozporządzeniu wówczas przedsiębiorca, aby skorzystać z dobrodziejstwa tej instytucji powinien zadbać o stosowne postanowienia w decyzji administracyjnej.  W związku ze zmianami w zakresie utraty statusu odpadów dokonano odpowiednich modyfikacji w art. 42 i art. 43 ustawy o odpadach.   Dotyczą onerównież pozwoleń na wytwarzanie odpadów obejmujących zezwolenia na przetwarzanie odpadów. W art. 42 ustawy o odpadach w zakresie określającym zawartość wniosku o wydanie zezwolenia na przetwarzanie odpadów dodano przepisy dotyczące uwzględnienia w tych wnioskach rodzajów odpadów, które utracą status odpadów, oraz informacji wskazujących na spełnienie warunków określonych w art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy o odpadach, szczegółowych warunków utraty statusu odpadów, o których mowa w art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy o odpadach, jeżeli zostały określone w przepisach UE albo w przepisach wydanych na podstawie art. 14 ust. 1a. Natomiast w przypadku, gdy szczegółowe warunki utraty statusu odpadów nie zostały określone w przepisach UE albo w przepisach wydanych na podstawie art. 14 ust. 1a ustawy o odpadach, wniosek powinien wskazywać proponowane szczegółowe warunki utraty statusu odpadów.

Powyższa zmiana dotycząca wniosku znalazła odzwierciedlenie w art. 42 ust. 2 punkt 6a ustawy o odpadach,  zgodnie z którym  zezwolenie na przetwarzanie odpadów wydaje się na wniosek posiadacza odpadów, a wniosek zawiera (w analizowanym zakresie) wskazanie rodzajów odpadów, które mogą utracić status odpadów, w przypadku gdy utrata statusu odpadów jest przewidywana, oraz informacje o spełnieniu warunków określonych w art. 14 ust. 1 pkt 1, a ponadto:

a) informacje o spełnieniu szczegółowych warunków utraty statusu odpadów, o których mowa w art. 14 ust. 1 pkt 2, jeżeli zostały określone w przepisach prawa Unii Europejskiej albo w przepisach wydanych na podstawie art. 14 ust. 1a,

b) proponowane szczegółowe warunki utraty statusu odpadów, o których mowa w art. 14 ust. 1 pkt 2, jeżeli nie zostały określone w przepisach prawa Unii Europejskiej albo w przepisach wydanych na podstawie art. 14 ust. 1a.

 Odpowiednie zmiany zostały również dodane w art. 43 ustawy o odpadach w odniesieniu do treści zezwolenia na przetwarzanie odpadów. Zdaniem ustawodawcy ze względu na różną praktykę w zakresie podejścia organów ochrony środowiska do przekazywania informacji dotyczących utraty statusu odpadów w decyzjach, dodanie proponowanych przepisów pozwoli na ujednolicenie praktyki oraz wyeliminowanie wątpliwości w zakresie praktycznego korzystania z tej instytucji.

Zgodnie z dodanym punktem 3a w  art. 43 ustępie 2, w zezwoleniu na przetwarzanie odpadów określa się: rodzaje odpadów, które utracą status odpadów, w przypadku gdy utrata statusu odpadów jest przewidywana, oraz szczegółowe warunki utraty statusu odpadów, o których mowa w art. 14 ust. 1 pkt 2, jeżeli nie zostały określone w przepisach prawa Unii Europejskiej albo w przepisach wydanych na podstawie art. 14 ust. 1a.

Według przepisów przejściowych  zawartych w art. 16 ust. 2 nowelizacji  zezwolenia na przetwarzanie odpadów oraz pozwolenia na wytwarzanie odpadów obejmujące zezwolenia na przetwarzanie odpadów wydane przed dniem wejścia w życie ustawy zachowują ważność przez okres, na jaki zostały wydane, a więc odzysk, w tym również recykling, którego wynikiem jest utrata statusu odpadów, może odbywać się na warunkach dotychczas wydanych decyzji.

Bartosz Draniewicz