Udział organizacji społecznej w sprawie o nałożenie administracyjnej kary pieniężnej

   „Skoro administracyjna kara pieniężna jest jednym ze środków finansowo-prawnych ochrony środowiska, to trudno odmówić działaniom Stowarzyszenia, którego statutowym celem jest ochrona środowiska, charakteru działań prowadzonych w interesie społecznym. Wymierzenie odpowiedniej dolegliwości, adekwatnej do skali naruszenia przepisów ochrony środowiska, może prowadzić do lepszej jego ochrony”[1] (tak NSA w wyroku dnia 30 lipca 2024 roku, III OSK 946/24).

   Jest to ważne orzeczenie NSA, ponieważ w praktyce organy bardzo często odmawiają organizacjom społecznym dopuszczenia do udziału w postępowaniach dotyczących nałożenia administracyjnej kary pieniężnej za naruszenie wymogów ochrony środowiska.

   NSA wyjaśnił w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 lipca 2024 roku,  że z żądaniem dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w toczącym się postępowaniu na podstawie art. 31 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego[2]  (dalej k.p.a.), organizacja społeczna może wystąpić, jeżeli spełnione są jednocześnie trzy warunki, co wynika z brzmienia tego przepisu. Po pierwsze, postępowanie to musi dotyczyć sprawy innej osoby, czyli nie może dotyczyć własnego interesu organizacji społecznej. Po drugie, żądanie organizacji społecznej sformułowane na podstawie art. 31 § 1 k.p.a. musi być uzasadnione celami statutowymi tej organizacji. I po trzecie, za dopuszczeniem organizacji społecznej do udziału w toczącym się postępowaniu musi przemawiać interes społeczny. Zasadnie organ zauważył, że z treści art. 31 § 1 k.p.a. jednoznacznie wynika, iż organizacja społeczna w sprawie dotyczącej innego podmiotu musi działać nie tylko w ramach swych celów statutowych, ale i w interesie społecznym, przez który rozumie się zwykle dyrektywę nakazującą mieć na uwadze respektowanie wartości wspólnych i ważnych dla społeczeństwa. Błędnie jednakże organ ocenił, powołując się na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjny z dnia 29 września 2023 r., sygn. akt III OSK 7430/21, iż charakter represyjno-prewencyjny administracyjnej kary pieniężnej nie może stanowić podstawy do przyjęcia, że organizacje społeczne, do których zadań statutowych należy ochrona środowiska, mogą z tego wywodzić interes prawny uzasadniający ich dopuszczenie do udziału w sprawie o wymierzenie administracyjnej kary pieniężnej. Skoro administracyjna kara pieniężna jest jednym ze środków finansowo-prawnych ochrony środowiska, to trudno odmówić działaniom Stowarzyszenia, którego statutowym celem jest ochrona środowiska, charakteru działań prowadzonych w interesie społecznym. Wymierzenie odpowiedniej dolegliwości, adekwatnej do skali naruszenia przepisów ochrony środowiska, może prowadzić – wbrew twierdzeniom organu – do lepszej jego ochrony.

   Udział organizacji społecznej w postępowaniu administracyjnym zmierzającym do wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej za wydobywanie odpadów niezgodnie z przypisami odpowiada – w ocenie NSA – wymaganiom racjonalnie pojmowanej kontroli społecznej nad postępowaniem administracyjnym w indywidualnej sprawie i działaniem w nim organów administracji. Słusznie przy tym stwierdził Sąd pierwszej instancji, że „(…) przedmiot postępowania nie mógł sam w sobie być podstawą do odmowy dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w takim postępowaniu i stanowisko organu w tym zakresie było nietrafne. Żaden przepis prawa nie wyklucza udziału organizacji społecznej w postępowaniach dotyczących wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej na podstawie ustawy o odpadach”.

   NSA uznał, że rację miał WSA stwierdzając, że w kontekście badania istnienia interesu społecznego, przy ocenie wniosku o dopuszczenie organizacji społecznej do udziału w postępowaniu o wymierzenie kary pieniężnej za wydobywanie odpadów niezgodnie z przepisami ustawy o odpadach, należy mieć na względzie również takie okoliczności po stronie tej organizacji jak doświadczenie w zakresie ochrony środowiska i posiadanie wiedzy na temat zdarzenia w następstwie którego może zostać wymierzona kara administracyjna, jak też fakt, że z wpływów z administracyjnych kar pieniężnych finansowane są zadania służące ochronie środowiska.

                                                                                                    radca prawny,

                                                                                                    dr Bartosz Draniewicz

[1] Teza opracowana na podstawie treści uzasadnienia wyroku NSA.

[2] Tj. Dz.U. Dz.U. z 2024 r., poz. 572.